Ναός Κοιμήσεως Της Θεοτόκου Ζευγοστασίου

Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Ζευγοστάσιο Καστοριάς αποτελεί ένα σημαντικό βυζαντινό μνημείο του 11ου αιώνα, με μεταγενέστερες προσθήκες και διακοσμητικές επεμβάσεις. Αρχιτεκτονικά, πρόκειται για μονόχωρο εγγεγραμμένο σταυροειδή ναό με τρούλο, ο οποίος αρχικά περιβαλλόταν από περίστωο (καλυμμένη στοά) στις νότιες και δυτικές πλευρές, το οποίο όμως κατεδαφίστηκε, με αποτέλεσμα να χαθούν πολλές εξωτερικές τοιχογραφίες.

Το εσωτερικό του ναού διαθέτει δύο στρώματα τοιχογραφιών. Το παλαιότερο (1432), που καλύπτει τους τοίχους του κυρίως ναού, έχει υποστεί φθορές από υγρασία, αλλά σώζονται ακόμη μορφές αγίων στους πεσσούς και σκηνές στον βόρειο τοίχο. Το μεταγενέστερο (18ος αιώνας), στο νάρθηκα, διατηρείται σε καλή κατάσταση, με έντονα χρώματα και εκφραστικές μορφές.

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ο ναός είναι ένας από τους τρεις που χτίστηκαν από τρεις αδελφές, συζύγους βυζαντινών στρατηγών. Σήμερα, στις 15 Αυγούστου, γιορτάζεται η εορτή της Παναγίας με μεγάλη λατρευτική και λαϊκή συμμετοχή. Ο ναός συνδυάζει βυζαντινή αρχιτεκτονική με μεταβυζαντινές καλλιτεχνικές επιδράσεις, ενώ το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο του και η παράσταση της Παναγίας με το Θείο Βρέφος τον καθιστούν ξεχωριστό θρησκευτικό και πολιτιστικό αξιοθέατο της περιοχής.