Μεγάλη Παναγιά Σαμαρίνας

Ο Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, γνωστός και ως Μεγάλη Παναγιά, είναι ο μητροπολιτικός ναός της Σαμαρίνας και ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της περιοχής. Χτισμένος γύρω στο 1800, ο ναός αποτελεί μια ογκώδη τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με πολύπλευρη εξωτερική αψίδα, υπερυψωμένο διώροφο νάρθηκα-γυναικωνίτη στα δυτικά και ανοιχτή στοά στη δυτική και νότια πλευρά. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ναού είναι το μεγάλο πεύκο που φύεται στην κόγχη του ιερού από το 1850 περίπου, προσδίδοντας του μια μοναδική ατμόσφαιρα.

Η εκκλησία είναι χτισμένη με λαξευμένους ασβεστόλιθους, με επιμελημένες γωνίες και ημικυκλικά τόξα, ενώ ο λιθανάγλυφος διάκοσμος της νοτιοδυτικής εισόδου, χρονολογημένος στα 1816, αποτελεί σημαντικό δείγμα λαϊκής τέχνης. Το εσωτερικό του ναού είναι κατάγραφο, με τοιχογραφίες των Σαμαριναίων ζωγράφων Χρήστου και Αντωνίου, ολοκληρωμένες το 1829. Ο διάκοσμος περιλαμβάνει σκηνές από τον θεομητορικό και χριστολογικό κύκλο, επηρεασμένες από το δυτικό μπαρόκ και τη λαϊκή τέχνη.

Εξαιρετικής τέχνης είναι το ξυλόγλυπτο, επιχρυσωμένο τέμπλο, που περιλαμβάνει έργα του Μιχαήλ Αναγνώστου, όπως η Δεσποτική εικόνα της Βρεφοκρατούσας (1811). Σήμερα, πολλές εικόνες του ναού έχουν κλαπεί και αντικατασταθεί με αντίγραφα, ενώ η περίτεχνη ξύλινη οροφή διατηρεί τον αρχικό φυτικό διάκοσμό της. Ο Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου παραμένει ένας σημαντικός πολιτιστικός και θρησκευτικός θησαυρός, που αντικατοπτρίζει την ιστορία και την τέχνη της Σαμαρίνας.