Ναός Αγίων Αναργύρων Καστοριάς

Ο Ναός των Αγίων Αναργύρων, ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Καστοριάς, βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πόλης, στη συνοικία Ελεούσης. Η ανέγερσή του χρονολογείται στον 10ο αιώνα, ενώ τον 12ο αιώνα ανακαινίστηκε και διακοσμήθηκε εκ νέου από τον Θεόδωρο Λημνιώτη και τη σύζυγό του, Άννα Ραδηνή, μέλη της τοπικής αριστοκρατίας, οι οποίοι τον αφιέρωσαν στους ιαματικούς αγίους Κοσμά και Δαμιανό (Αναργύρους). Ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής, με αρχική κάλυψη από τρεις καμάρες και πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Η τοιχοποιία του, χαρακτηριστική των ναών της Καστοριάς, αποτελείται από αδρά πελεκημένους λίθους και πλίνθους, που σχηματίζουν διακοσμητικά γεωμετρικά μοτίβα.

Το εσωτερικό του ναού διαθέτει εξαιρετικό τοιχογραφικό διάκοσμο, έργο τριών διαφορετικών ζωγράφων του 12ου αιώνα. Οι παλαιότερες τοιχογραφίες, που χρονολογούνται στις αρχές του 11ου αιώνα, διατηρούνται αποσπασματικά στον νάρθηκα, ενώ οι νεότερες, γύρω στο 1170-1180, καλύπτουν το κεντρικό κλίτος, το ιερό βήμα και τα πλαϊνά κλίτη. Σημαντικές είναι οι κτητορικές παραστάσεις, όπου απεικονίζονται οι ίδιοι οι κτήτορες προσφέροντας ομοίωμα του ναού στην Παναγία και στον Χριστό, καθώς και οι σκηνές από τη ζωή και τα θαύματα των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Γεωργίου. Η τέχνη των τοιχογραφιών ανήκει στην «κομνήνεια δυναμική τεχνοτροπία», με έντονη δραματικότητα και πλούσια χρωματική παλέτα.

Ο ναός διαθέτει επίσης μοναδικό μαρμάρινο γλυπτό διάκοσμο, με αμφικίονες, περιθυρώματα και τμήματα του αρχικού μαρμάρινου τέμπλου. Η ύπαρξη κτητορικών επιγραφών, ταφών και του συνθρόνου υποδηλώνει ότι ο ναός πιθανόν λειτουργούσε ως μοναστηριακός. Σήμερα, ο Ναός των Αγίων Αναργύρων παραμένει ένα από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία της Καστοριάς, που συνδυάζει την αρχιτεκτονική και την τέχνη της βυζαντινής περιόδου, αναδεικνύοντας την πνευματική και πολιτιστική κληρονομιά της πόλης.